Ανήσυχα νιάτα
Μεγαλώνοντας στην Ευρώπη, από το 1945 έως σήμερα
(ΤΕΛΟΣ 2020)
Τα τελευταία 70 χρόνια, οι νέοι της Ευρώπης άλλαξαν σιγά-σιγά: από παθητικά υποκείμενα της Ιστορίας, έφτασαν να την διαμορφώνουν ενεργά. Αυτή η έκθεση εξετάζει τέσσερεις γενιές νέων που ενηλικιώθηκαν σε καίριες στιγμές της Ευρωπαϊκής Ιστορίας: στο τέλος της δεκαετίας του 1940, στη δεκαετία του 1960, στη δεκαετία του 1980 και στη δεκαετία του 2000. Η έκθεση μελετά τις κομβικές εμπειρίες της νιότης, τη μόρφωση και τη δουλειά, την οικοδόμηση της ταυτότητας και την αναζήτηση της αγάπης.
Τέτοιες εμπειρίες επηρεάζονται αναπόφευκτα από την πολιτική, την κοινωνία, τον πολιτισμό και την οικονομία της κάθε εποχής. Τα νιάτα σε μια ευημερούσα και ελεύθερη κοινωνία διαφέρουν πολύ από τα νιάτα που σημαδεύονται από τη φτώχεια ή τη πολιτική καταπίεση.
Σε ολόκληρη την Ευρώπη, νέοι άνθρωποι διάλεξαν τη σύγκρουση με τις αξίες των γονιών τους. Θεώρησαν ότι ανήκουν σε χωριστή γενιά, τη δική τους γενιά. Οικοδόμησαν την δική τους κουλτούρα. Διαμόρφωσαν τις δικές τους αξίες, για τις οποίες ήταν έτοιμοι να αγωνιστούν ή ακόμη και να πεθάνουν για χάρη τους.
Η έκθεση αυτή μπορεί να μιλά για τους νέους αλλά δεν είναι μόνο γι’ αυτούς. Όλοι ήμασταν κάποτε νέοι, τα νιάτα μπορεί να χάνονται, αλλά δεν ξεχνιούνται.
Βίντεο 1 — οι ιστορίες πίσω από τα αντικείμενα
Μια εικόνα αξίζει όσο χίλιες λέξεις. Ανακαλύψτε τους τρόπους με τους οποίους ο Ολλανδός στρατιώτης Flip Peeters εξηγεί τις εμπειρίες του από τον αποικιοκρατικό πόλεμο κατά του απελευθερωτικού κινήματος της Ινδονησίας (1948-50), με την εικονογράφηση της αλληλογραφίας και του ημερολογίου του. Το ημερολόγιο ήταν έκθεμα της προσωρινής μας έκθεσης «Ανήσυχα Νιάτα».
Ο Juan Busquets προσχώρησε στην ένοπλη αντίσταση εναντίον του καθεστώτος του στρατηγού Φράνκο σε ηλικία 21 ετών. Εδώ εξηγεί την ιστορία του χειροποίητου μουσικού κουτιού που δάνεισε στην προσωρινή μας έκθεση «Ανήσυχα Νιάτα»
Πως στήθηκε η περιοδική μας έκθεση «Ανήσυχα Νιάτα», η οποία εξετάζει τέσσερις γενιές νέων ανθρώπων που ενηλικιώθηκαν σε καίριες στιγμές της ευρωπαϊκής ιστορίας: στο τέλος της δεκαετίας του 1940, στη δεκαετία του 1960, στη δεκαετία του 1980 και στη δεκαετία του 2000.
Βίντεο 2 — οι ιστορίες πίσω από τα αντικείμενα
Στα αντικείμενα από τις διαδηλώσεις διαμαρτυρίας για την κλιματική αλλαγή που δωρήθηκαν από νέους Ευρωπαίους βρίσκουμε ένα αντίγραφο ομιλίας της Greta Thunberg, διάφορα πανό διαμαρτυρίας και μια «στολή» κατασκευασμένη από θαλάσσια πλαστικά απόβλητα. Όλα αυτά τοποθετήθηκαν σε ειδική προθήκη συνδεδεμένη με την προσωρινή μας έκθεση «Ανήσυχα Νιάτα».
Ανακαλύψτε από τις φωτογραφίες της Olivia Heussler τη νεολαία της Ζυρίχης που συμμετείχε στις διαδηλώσεις της δεκαετίας του 1980. Κάποιες φωτογραφίες της εκτίθενται στην προσωρινή μας έκθεση «Ανήσυχα Νιάτα», κάτω από τον τίτλο «ανάμεσα στην απελπισία και την ελπίδα»
Η αθόρυβη γενιά της Ευρώπης;
Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος προκάλεσε ένα βαθύ τραύμα στους νέους και τις οικογένειές τους. Έχασαν ή αποχωρίστηκαν αγαπημένα τους πρόσωπα και ο ιστός της καθημερινής ζωής καταστράφηκε. Οι νέοι άνθρωποι συνέχιζαν τη ζωή τους σε συνθήκες μεγάλων ελλείψεων και σπανιότητας αγαθών. Τα νυφικά που ράβονταν από το μεταξωτό ύφασμα που είχε χρησιμοποιηθεί σε αλεξίπτωτα και οι γαμήλιες τούρτες από χαρτόνι συμβολίζουν τον αγώνα να δημιουργηθεί ένα αίσθημα σταθερότητας και κανονικότητας.
Δυστυχώς, το τέλος του πολέμου δεν σήμαινε πάντοτε το τέλος της βίας και την αρχή της ειρηνικής διαβίωσης για όλους. Σε πολλές χώρες συνέχιζαν να υπάρχουν διαμάχες με τη μορφή πολέμου ή κινημάτων αντίστασης. Οι νέοι αντί να απολαμβάνουν την ελευθερία που τόσο είχαν επιθυμήσει, επηρεάζονταν ξανά από βία και βαριές τιμωρίες. Στα νεοσύστατα κομμουνιστικά καθεστώτα στην Ανατολική Ευρώπη οι νέοι συμμετείχαν σε μια σειρά κινημάτων αντίστασης, ειρηνικών αλλά και ένοπλων.
Κουβαλούσε στην πλάτη του ένα πριόνι, όταν έγινε μια ξαφνική επιδρομή. Ο Kokk δέχθηκε μια σφαίρα, αλλά το πριόνι τη σταμάτησε και έτσι δεν τραυματίστηκε. Όμως το 1949 ο Kokk εξορίστηκε στη Σιβηρία, όπου και πέθανε.
Αμέσως μετά τον πόλεμο, δεν είχε δημιουργηθεί στην Ευρώπη κάποιου είδους κουλτούρα της νεολαίας. Ωστόσο, νεοαναδυόμενες κουλτούρες της νεολαίας που είχαν δεχθεί την επιρροή της Αμερικής προσέλκυσαν πολλούς νέους της Ευρώπης οι οποίοι επιθυμούσαν να εκφράσουν την ατομικότητά τους και την αντίθεσή τους με την κοινωνική νόρμα. Σχεδόν σε κάθε χώρα αναδύθηκε κάποιου είδους υποκουλτούρα: Teddy Boys και Rockers στο ΗΒ, Blousons noirs στη Γαλλία, Teppisti στην Ιταλία, Nozem στις Κάτω Χώρες, Halbstarken στη Γερμανία, Bikinarze στην Πολωνία, Jampecok στην Ουγγαρία, Malagambisti στη Ρουμανία, Potápkas ή Páseks στην Τσεχοσλοβακία, και Stilyagi στη Σοβιετική Ένωση.
Οι αρχές σε Ανατολή και Δύση είχαν θορυβηθεί από την άνοδο που σημείωσαν οι νεανικές υποκουλτούρες. Ολοένα και περισσότερο, οι κυβερνήσεις και η αστυνομία έβλεπαν τους νέους αυτούς ανθρώπους ως χούλιγκανς και νεαρούς εγκληματίες, με αποτέλεσμα να τους παρενοχλούν εξαιτίας της εμφάνισής τους.
Η νεολαία και τα νεανικά κινήματα στην Ευρώπη εξέφρασαν επιθυμία για ειρήνη η οποία θα μπορούσε να υλοποιηθεί μόνο εάν αναλάμβαναν δράση πέρα από τα εθνικά σύνορα. Η νεολαία απεικονίστηκε ως όμορφη, δυνατή και ενωμένη σε διεθνές επίπεδο στον αγώνα για την ελευθερία, χάρη στα σύμβολα της ειρήνης. Οι διεθνείς συναντήσεις των νέων που διοργανώνονταν σε ολόκληρη την Ευρώπη ήταν το μέσο για συμφιλίωση μετά από τον πόλεμο.
Ο Ψυχρός Πόλεμος άλλαξε τα πράγματα, καθώς η σοβιετική κυριαρχία έθεσε υπό τον έλεγχό της την Ανατολική Ευρώπη απομονώνοντάς της και διαρρηγνύοντας την ευρεία αυτή ανταλλαγή σε διεθνές επίπεδο. Η νεολαία και οι νέοι έγιναν ένα βασικό όπλο στον πόλεμο προπαγάνδας μεταξύ Ανατολής και Δύσης.
Η γενιά της επανάστασης
Ανάμεσα σε απελπισία και ελπίδα
Η υψηλή ανεργία των νέων είχε ως αποτέλεσμα πολλοί από αυτούς να παραμένουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα στην εκπαίδευση και να αναβάλλουν τη δημιουργία οικογένειας. Η απογοήτευση αυξήθηκε και στην Ανατολική Ευρώπη όπου οι νέοι δεν έβλεπαν ευκαιρίες προόδου στους κόλπους του αποτυχημένου κομμουνιστικού καθεστώτος. Ένα ρεφραίν που ακουγόταν συχνά στη μουσική που άκουγαν οι νέοι ήταν το «No Future» (δίχως μέλλον). Η οικονομική, πολιτιστική και πολιτική στασιμότητα ενέπνευσε νέα ρεύματα και υποκουλτούρες. Το ρεύμα της πανκ για παράδειγμα είχε στόχο να σοκάρει και να προσβάλει πραγματοποιώντας μια κριτική της σύγχρονης κοινωνίας και τρόπου ζωής παντού στην Ευρώπη.
Μεταξύ 1980 και 1981 ξέσπασε ένα κύμα διαδηλώσεων, καταλήψεων και βίαιων συγκρούσεων με την αστυνομία. Οι νέοι δεν ήταν ικανοποιημένοι με το σύστημα όπως ήταν, αλλά δεν μπορούσαν να βρουν κάποια εναλλακτική λύση.
Η ανεργία, οι φυλετικές και θρησκευτικές εντάσεις οδήγησαν επίσης σε αιματηρές αντιπαραθέσεις, συχνά με τη συμμετοχή των νέων.
Στην Ανατολική Ευρώπη οι νέοι είχαν μεγαλύτερες ανησυχίες για την ειρήνη, την ελευθερία και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Είχαν αποφασιστική συμβολή στα κινήματα για τη μεταρρύθμιση και την αυτονομία.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 οι υποσχέσεις της σεξουαλικής επανάστασης φαίνεται πως ήταν έτοιμες να υλοποιηθούν. Οι γυναίκες άρχισαν να αποκτούν όλο και μεγαλύτερη πρόσβαση στην αντισύλληψη και είχαν αποκτήσει μεγαλύτερο έλεγχο στις αποφάσεις που επηρεάζουν το σώμα τους. Οι νέοι στην Ευρώπη είχαν σεξουαλικές επαφές σε μικρότερη ηλικία και πριν από το γάμο. Οι ευκαιριακές σεξουαλικές επαφές είχαν γίνει περισσότερο αποδεκτές από τους νέους, άνδρες και γυναίκες. Η ομοφυλοφιλία έγινε περισσότερο ορατή. Οι σεξουαλικές σχέσεις δεν ήταν πλέον κάτι πολύπλοκο. Αλλά η εμφάνιση του AIDS άλλαξε ριζικά τη ζωή και τη νοοτροπία απέναντι στη σεξουαλικότητα.
Τα νεαρά στελέχη αστικών περιοχών ή αλλιώς οι γιάπηδες θεωρήθηκαν οι κερδισμένοι της οικονομικής ανάκαμψης της δεκαετίας του 1980, και προέβαλαν την επιτυχία τους σε κάθε πτυχή της ζωής τους. Τα μουσικά βίντεο, με υπερπληθώρα οπτικών ερεθισμάτων και εμπορικό χαρακτήρα υπογραμμίζουν τον αυξανόμενο διεθνισμό, καθώς και τη συνείδηση που είχε αναπτύξει η νεανική κουλτούρα γύρω από την εικόνα. Στην αρχή της δεκαετίας του 1990, η κινητικότητα στην εκπαίδευση και την απασχόληση σε συνδυασμό με την αύξηση του βιοτικού επιπέδου και τη διάλυση της πολιτικής διαίρεσης καλλιέργησε την εικόνα του κοσμοπολιτισμού και της εξωστρέφειας για την ευρωπαϊκή νεολαία.