CINNTEACHTAÍ Á RÉABADH

CINNTEACHTAÍ A RÉABADH
FORBAIRT AN DAONLATHAIS IN IARTHAR NA HEORPA
AN CUMANNACHAS FAOI BHRÚ
CLOCHA MÍLE LÁNPHÁIRTIÚ NA hEORPA II
AN EORAIP A ATHMHAPÁIL
CLOCHA MÍLE LÁNPHÁIRTIÚ NA hEORPA III
CUIMHNE EORPACH CHOMHROINNTE AGUS DHEIGHILTE

Chlis ar na geilleagair iarchogaidh a raibh borradh fúthu roimhe sin. Bhí ar réimis chumannacha dul i ngleic le saincheisteanna córasacha agus le heasnamh dlisteanachta sochpholatúla. Chuir an domhandú ag deireadh an Chogadh Fhuair dlús le lánpháirtiú na hEorpa.

5.1.5-what-to-see-permanent-exhibition-shattering-certainties-map.jpg(JPEG, 142.06 KB)

An t-iontráil chuig an cúigiú hurlár - Deimhnithe Socraithe

CINNTEACHTAÍ A RÉABADH

I 1973 léim costais ola 70% toisc gur mhéadaigh tíortha táirgíochta Arabacha a bhain le cairtéal Eagraíocht na dTíortha Onnmhairithe Peitriliam (ETOP) faoi cheathair a bpraghsanna. Thrúig seo géarchéim fuinnimh agus cúlú domhanda, a chuir deireadh le borradh na hEorpa.

Smiotadh creideamh iarthar na hEorpa i bhfás gan srian agus chuaigh tionscail thraidisiúnta amhail cruachdhéanamh agus mianadóireachta i léig, le linn d’earnálacha nua teicneolaíochta agus eacnamaíochta teacht chun cinn. B’éigean do thíortha an Iarthair déileáil anois le fírinne shearbh: fás íseal, boilsciú agus oll-dífhostaíocht.

Black white photo young people party motorway

Theagmhaigh an ghéarchéim fuinnimh go díreach le saol laethúil daoine, a d’fhórsáil formhór rialtas Iarthar na hEorpa gníomhú. Eagraíodh feachtais frithdhramhaíola agus cuireadh cosc ar thiomáint Domhnaigh chun breosla a shábháil. Léirigh an géarchéim go híogair a thuilleamaí allmhairí fuinnimh a bhí geilleagair an Iarthair.

Mótarbhealaí folmha i rith Domhnaí saor ó mhótar An Ísiltír, 1973 Rob Mieremet Grianghraf Nationaal Archief, an Háig, an Ísiltír

Poster Italy, marchers against social issues

Chuir an cúlú comhtháthú sóisialta i mbaol toisc ardú dífhostaíochta, eisiamh agus coimhthiú. Gníomhaíodh go comhordaithe i 1978 nuair a d'eagraigh ceardchumainn éagsúla an chéad Mhórshiúl Eorpach frith-Dhífhostaíochta, a léirigh Eorpú coimhlintí ceardchumann agus comhfhios leasanna trasnáisiúnta.

An Chéad Eoramháirseáil i gcoinne na dífhostaíochta An Iodáil, 1978 Póstaer Atáirgeadh Institiúid Idirnáisiúnta na Staire Sóisialta, Amstardam, an Ísiltír

Aibhsíonn an ‘gualcharr deiridh’ meath thromthionscal fadbhunaithe na hEorpa caipitlí. Tráth ar thús cadhnaíochta bhorradh iarchogaidh na hEorpa, bhí an tionscal sin sna 1970idí ag teip i gcomórtas le tionscail iomaitheoirí idirnáisiúnta ba shaoire, amhail an Téaváin, an Chóiré Theas nó an Bhrasaíl. Dhírigh tíortha Eorpacha ar fhuinneamh núicléach chun a spleáchas ar ola iasachta a ísliú.

An carráiste guail deiridh An Ghearmáin Thiar, 1976 Cruach Westfälisches Landesmuseum für Industriekultur, Bochum, an Ghearmáin

FORBAIRT AN DAONLATHAIS IN IARTHAR NA HEORPA

Spreagtha ag ‘réabhlóidí’ mhic léinn na 1960idí déanacha, theastaigh athrú ó ghlúin nua agus bhí sí sásta troid ar a shon. Bailithe de na seandearcthaí agus na seanslite chun rudaí a bhí i bhfeidhm leis na blianta a dhéanamh, éilíonn siad anois breis ceart agus deiseanna aonair chun a bheith rannpháirteach sa pholaitíocht.

Thit gach deachtóireacht rialaithe sa Ghréig, sa Spáinn agus sa Phortaingéil ó 1974 go 1975. Cé go raibh na himeachtaí féin éagsúil i ngach tír, thaithigh na trí thír éagobhsaíocht pholaitiúil, géarchéim eacnamaíoch agus leagáidí stairiúla pianmhara ar a gconair go daonlathas. Rachaidís isteach ar deireadh sa Chomhphobal Eorpach.

Thaitin mná spotsolas breise ar éagothroime leanúnach idir an dá ghnéas trí na 1970idí. Cé go raibh ceart vótála ag a bhformhór, thaithigh siad fós idirdhealú agus saoirsí srianta sa saol poiblí agus príobháideach. Tháinig feimineachas chun cinn mar fhórsa gníomhach le súil deireadh a chur le forlámhas patrarcach agus fíorshochaithe cothroma a chruthú.

“Ginmhilleadh. Cathain a chinnfidh mná?” An Bheilg, 1976 Clúdach irise Atáirgeadh Institut d’Histoire Ouvrière Économique et Sociale, Seraing, an Bheilg

Photo Portuguese soldier carnation in gun barrel

I 1974 chuir coup míleata deachtóireacht rialaithe na Portaingéile ar ceal. Thacaigh pobal na Portaingéile le hoifigigh airm le dúil in athchóiriú daonlathach agus eacnamaíoch agus tús díchoilínithe a thabhairt isteach. Tugtar ‘Réabhlóid Lus na Gile’ air de bharr na mbláthanna a cuireadh in armra saighdiúirí, chuir na himeachtaí síochánta den chuid is mó an tír ar an mbóthar go dtí an daonlathas.

“Réabhlóid Lus na Gile” Liospóin, an Phortaingéil, 25 Aibreán 1974 Eduardo Gageiro Grianghraf Atáirgeadh Eduardo Gageiro, an Phortaingéil

Tháinig gluaiseachtaí sóisialta nua chun cinn, agus Eorpaigh an Iarthair ag léirsiú faoi mheirgí chun tacú le comhionannas inscne agus ceart LADT, saincheisteanna comhshaoil agus feachtais síochána. Cheistigh na daoine seo go dáiríre conas agus cé acu ab fhéidir le daonlathas parlaiminteach freastal ar a riachtanais.

Suaitheantais fhrithnúicléacha An Eoraip, 1970-1985 Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis, Gent, an Bheilg

AN CUMANNACHAS FAOI BHRÚ

D'éirigh contrárthachtaí idir bolscaireacht chumannach agus réaltacht shaol laethúil na ndaoine níos soiléire sna 1970idí agus sna 1980idí. Tháinig meirbhliú eacnamaíoch in ionad iarfháis thapa agus chraplaigh fiacha tíortha.

Faoi dheireadh na 1980idí, chruthaigh ganntanas bia, faireachas leanúnach, cinsireacht, srianta agus fiú toirmisc ar thaisteal lasmuigh den bhloc cumannach frustrachas agus teannas, a bhí dofhulaingthe uaireanta, i measc shaoránaigh na dtíortha seo. Chuir an frustrachas sin le titim an chumannachais ar deireadh i 1989.

Painting Nicolae Ceausescu with doves and flowers

Thug Nicolae Ceausescu, ceannaire cumannach na Rómáine, ‘ré órga’ ar a riail. Bhí an cultas pearsanta a chruthaigh Ceausescu agus a oifigigh timpeall air b’fhéidir ar cheann de na réimis ab aite de na réimis chumannacha uile. Faoi Ceausescu d’fhulaing muintir na Rómáine cuid den díothacht agus den smachtúlacht ba mheasa de Bhloc an Oirthir.

“An ré órga” (Nicolae Ceaușescu) An Rómáin, 1965-1989 Deak Barna Pictiúr Atáirgeadh Muzeul Național de Artă Contemporană, Búcairist, an Rómáin

Tharla méadú ar fhreasúra Polannach sna 1980idí do riail chumannach a lean corraíl oibrithe roimhe a thosaigh sna 1950idí. Bhunaigh oibrithe ar stailc i longchlós Gdansk ceardchumann saor darbh ainm Solidarność, a d’éiligh dálaí saoil ab fhearr agus leasuithe polaitiúla.

Bosca bailiúcháin. Tacaíocht do Solidarność An tSualainn, 1980-1989 Ośrodek Karta, Vársá, an Pholainn 1989 - Bliain réabhlóideach i stair na hEorpa.

Faoi cheann cúpla mí, bhí muintir Lár agus Oirthear na hEorpa tar éis buille marfach a bhualadh ar na réimis chumannacha a chur faoi smacht iad leis na blianta. Ina gceann agus ina gceann, thit siad as éadan a chéile agus d’imigh an Cuirtín Iarainn, siombail d’ilchríoch roinnte, as radharc.

Cuaille le sreang dheilgneach Teorainn na hOstaire-na hUngáire, 1940idí-1950idí Adhmad, sreang mhiotail Haus der Geschichte der Bundesrepublik Deutschland, Bonn, an Ghearmáin

CLOCHA MÍLE LÁNPHÁIRTIÚ NA hEORPA II

Tháinig feabhas ar an gcaidreamh idir bloc an Iarthair agus bloc an Oirthir. I 1975, tháinig cúig thír is tríocha, na Stáit Aontaithe agus an tAontas Sóivéadach ina measc, le chéile i Heilsincí, an Fhionlainn, le haghaidh na Comhdhála um Shlándáil agus Comhar san Eoraip.

Bhí sínitheoirí Dhearbhú Heilsincí ar aon intinn maidir le hurraim a thabhairt do chearta an duine, agus gheall siad go gcomhoibreoidís ar an mbunús nach gcuirfí isteach ar ghnóthaí stát eile. D’éirigh leis an gComhphobal Eorpach ráthaíochtaí a thabhairt isteach maidir le cearta an duine ar bhain easaontaigh úsáid astu i gcoinne riail na gCumannach.

Cad é an Margadh Aonair é? Limistéar eacnamaíoch aontaithe a chruthú is ea é inar féidir le daoine, airgead, earraí agus seirbhísí gluaiseacht go héasca. Bhí an Margadh Eorpach Aonair ar cheann de phríomhspriocanna an Chomhphobail Eorpaigh ó bunaíodh é.

Seo é síniú Aldo Moro, Príomh-Aire na hIodáile agus Uachtarán Chomhairle an Chomhphobail Eorpaigh, ar Dhearbhú Heilsincí. Den chéad uair riamh, fuair an Comhphobal Eorpach deis ag an gcomhdháil labhairt ‘d’aonghuth’ mar phríomhimreoir taidhleoireachta ar stáitse an domhain.

Súiteán dúigh d’Ionstraim Chríochnaitheach Heilsincí An Fhionlainn, 1975 Airgead © Aontas Eorpach 2016 / Áras Stair na hEorpa, an Bhruiséil, an Bheilg

Aibhsítear leis an bpas Eorpach a tugadh isteach i 1985 féidearthachtaí nua saorghluaiseachta agus siombalaíonn sé iarrachtaí nithiúla an Chomhphobail Eorpaigh chun coincheap saoránachta Eorpaí a spreagadh.

Pas Danmhargach/CE An Danmhairg, 1994 Bailiúchán príobháideach, an Bhruiséil, an Bheilg

Green leaflet for first European Parliament elections

1979 – ócáid stairiúil don daonlathas méadaithe san Eoraip is ea na chéad toghcháin dhíreacha chuig Parlaimint na hEorpa do shaoránaigh na mBallstát. Ní roghnódh na parlaimintí náisiúnta a thuilleadh an comhthionól tábhachtach seo; ba é an chéad chomhlacht idirnáisiúnta anois a bhí tofa go díreach le vótáil uilechoiteann dhíreach.

Bileog do na toghcháin Eorpacha An Ríocht Aontaithe, 1979 Atáirgeadh Bailiúchán pearsanta, an Bhruiséil, an Bheilg Próiseas na Lánpháirtíochta Eorpaí (ábhar físeáin)

AN EORAIP A ATHMHAPÁIL

Tháinig athrú ó bhonn arís ar léarscáil na hEorpa tar éis 1989, agus tháinig náisiúin nua ar an bhfód agus tháinig athrú ar na seanteorainneacha.

Tháinig tír athaontaithe na Gearmáine ar an bhfód arís go síochánta i 1990 faoi mhaoirseacht idirnáisiúnta. Níorbh amhlaidh an scéal don iar-Iúgslaiv, áfach, áit ar fhág éagsúlachtaí eitneacha, creidimh agus cultúrtha gur tharla cogaí cathartha agus glanadh eitneach a bhí uafásach brúidiúil.

Spreag dearbhuithe neamhspleáchais na Slóivéine agus na Cróite coinbhleacht armtha, a scaip ansin go dtí an Bhoisnia agus an Heirseagaivéin, ina raibh grúpaí eitneacha in árach a chéile. Comharthaí scáfara ab ea cinedhíothú agus glanadh eitneach de chogadh a chríochnaigh i 1995 le Comhaontuithe Síochána Dayton. D’úsáid Uachtarán Milosevic agus ceannairí míleata na Seirbia glanadh eitneach arís sa Chosaiv.

Sochraid sa Chosaiv An Iúgslaiv, 1990 George Merillon Grianghraf World Press Photo, Amstardam, an Ísiltír

Colour photo reunification party under Brandenburg gate

An 3 Deireadh Fómhair 1990, aontaíodh an Ghearmáin athuair. Géaraíodh ar mhóiminteam an athaontaithe le himeacht leanúnach daoine ón Oirthear go dtí an Iarthar tar éis thitim Bhalla Bheirlín agus torthaí thoghcháin na bliana sin sa Ghearmáin Thoir, a léirigh go raibh saoránaigh i bhfabhar a leithéid. Aontaíodh an conradh athaontaithe leis na náisiúin forghabhála iarchogaidh, SAM, an tAontas Sóivéadach, an Fhrainc agus an Bhreatain Mhór.

Ceiliúradh ar athaontú na tíre ag Geata Brandenburg Gilles Leimdorfer Beirlín, an Ghearmáin, 3 Deireadh Fómhair 1990 Grianghraf AFP/Getty Images

CLOCHA MÍLE LÁNPHÁIRTIÚ NA hEORPA III

Cibé acu más olc maith leo é, is mó ná riamh is cosúil iad modhanna beatha na nEorpach, fiú má fhanann a bhféiniúlachtaí cultúrtha éagsúla bríomhar... Teorainneacha oscailte, soghluaisteacht mhéadaithe, cumarsáid níos fearr, dlíthe roinnte agus airgeadra aonair - tá éifeacht acu uile. D'fhéadfá ‘Eorpú’ a thabhairt air.

Tá an tAontas Eorpach níos aontaithe go polaitiúil anois ná mar a bhí riamh roimhe seo, ach tá sé fós an-éagsúil go hinmheánach. Cad a tharlóidh sa todhchaí? An leanfaidh an Eoraip leis an lánpháirtiú? Nó an dtitfidh sí as a céile arís? An mbeidh a bunchreidimh – sa tsíocháin agus sna ceithre shaoirse – fós ann tar éis an tsaoil?

Bhí roinnt polaiteoirí, grúpaí den tsochaí shibhialta agus gnólachtaí ann a raibh airgeadra coiteann á éileamh acu leis na blianta fada. Chomh fada siar le 1969, bhí plé déanta ag ceannairí Eorpacha maidir le haontas eacnamaíoch agus airgeadaíochta, agus bhí léirsithe poiblí ann sna 1960idí agus na 1970idí i bhfabhar a leithéid de thionscnamh.

Baby's shoe protected in glass bottle by refugee

Sa dara leath den 20ú haois, tháinig laghdú ar an eisimirce agus threisigh ar an inimirce san Eoraip. Ó bhí an inimirce dhleathach teoranta, tháinig méadú ar an inimirce mhídhleathach ó na 1980idí. Is siombail thragóideach den drochdhóigh atá orthu na réada a sileann ar ais chuig limistéar an Chósta Thúinéisigh

Bróg naíonáin faoi chosaint ar an uisce Zarzis, an Túinéis Bailithe ag Lihidheb Mohsen © Aontas Eorpach 2016 / Áras Stair na hEorpa, an Bhruiséil, an Bheilg

Greek blue white flag with NO written on

Chuir tarrthálacha leantacha eacnamaíocha mar aon le dliteanas an cháiníocóra agus bearta déine náisiúnta conspóideacha féachaint ar dhílseacht na saoránach don Aontas Eorpach. Threisigh ar an Eorasceipteachas agus ar mheonta frith-AE; tháinig borradh faoi threochtaí náisiúnacha mar aon le treochtaí antoisceacha na heite deise agus dódh bratach AE i dtíortha éagsúla, amhail an Ghréig, an Ungáir agus an Spáinn.

Bratach: “Níl” do reifreann na Gréige maidir le tarrtháil An Ghréig, 5 Iúil 2015 Áras Stair na hEorpa, an Bhruiséil, an Bheilg

Cartoon coffee order EU leaders - 28 different requests

Tháinig méadú faoi dhó agus lena chois ar líon na mBallstát i ndiaidh dheireadh an Chogaidh Fhuair. Tháinig an tSualainn, an Fhionlainn agus an Ostair isteach in 1995, agus tháinig 10 dtír eile isteach ina dhiaidh sin in 2004. Tháinig an Rómáin agus an Bhulgáir isteach in 2007, agus lean an Chróit iad in 2013.

An Eoraip: 1957 le hais 2007 An Bhruiséil, an Bheilg, 2007 Pierre Kroll Cartún Atáirgeadh Cnuasach Pierre Kroll, Liège, an Bheilg

Cad is Eorpú ann? Is é atá ann ná glacadh agus cur chun feidhme dlíthe coiteanna ag Ballstáit uile AE, chun tacú le cóineasú méadaitheach leasa agus cosúlachtaí eatarthu. Forbraíodh na dlithe seo, ar a dtugtar acquis communautaire, thar na blianta fada, agus ní mór do na tíortha a thagann isteach san Aontas Eorpach iad a chomhtháthú ina gcóras dlí náisiúnta féin.

80000 leathanach de dhlí AE An Ísiltír, 2003 Rem Koolhaas Áras Stair na hEorpa, an Bhruiséil, an Bheilg

CUIMHNE EORPACH CHOMHROINNTE AGUS DHEIGHILTE

Tharla athrú mór san Eoraip le 25 bliana anuas ó tháinig deireadh leis an gCumannachas. Osclaíodh suas cartlanna agus comhaid, a bhí faoi ghlas tráth den saol, agus léirítear iontu taithí agus cuimhní daoine a bhí curtha faoi chois. Dá bharr sin, tháinig athrú thar cuimse ar léirmhíniú na staire.

Tá agus beidh coimhlint áirithe idir séadchomharthaí poiblí, cuimhneacháin, ainmneacha sráideanna, músaeim agus fiú amháin leabhair scoile a mhéid a bhaineann leis an bpróiseas maidir le cuimhneamh ar rud nó é a ligean i ndearmad. Tá tábhacht nó ábharthacht as an nua leis an gceist: ‘Cad is cuimhne Eorpach ann?’.

Soviet army statues ironically graffitied as superheros

Tar éis 1989 níor ghlac daoine a thuilleadh le dearcadh cumannach ar an stair, dearcadh a chuir an tAontas Sóivéadach agus an tArm Dearg chun cinn mar fhuascailteoirí Lár agus Oirthear na hEorpa ó na Naitsithe. I gcás go leor daoine, forghabháil eile ab ea an idirghabháil Shóivéadach. Bhí dealbha agus comharthaí sráide cumannacha mar ábhair ag díospóireacht phoiblí, baineadh iad agus scriosadh iad fiú.

Rilíf den séadchomhartha d’Arm na Sóivéide a péinteáladh le carachtair an chultúir choitinn agus a glanadh ar ball. Sóifia, an Bhulgáir, 2011 Atáirgeadh Corparáid Thomson Reuters, Nua-Eabhrac, na Stáit Aontaithe Sóifia, an Bhulgáir, 2015 Atáirgeadh Áras Stair na hEorpa, an Bhruiséil, an Bheilg

Front back 2 Euro coin showing Communist Franc Rozman

Léiríonn an mona euro seo Franc Rozman, Slóivéanach cumannach a throid go cróga i gcoinne fhorghabháil Naitsíoch a thíre. Féach an réalta dhearg ar a ucht – siombail den chumannachas – taobh le réaltaí AE.

Mona Euro a thugann aitheantas do Chumannach de lucht na cúise. An tSlóivéin, 2011 Miotal © Aontas Eorpach 2016 / Áras Stair na hEorpa, an Bhruiséil, an Bheilg

Bhí nochtadh na gcomhad rúnda agus na gcartlann i dtíortha iarchumannacha ríthábhachtach chun daoine a chumasú teacht chun réitigh leis an ré chaite chumannach. Léiríodh fairsinge spiaireacht agus smachtúlacht an stáit go paiteanta.

Gamba a rinneadh as comhaid de Stasi Leipzig, an Ghearmáin Thoir, 1989 Páipéar Bürgerkomitee Leipzig e.V., Träger der Gedenkstätte Museum in der Runden Ecke mit dem Museum im Stasi-Bunker, Leipzig, an Ghearmáin