Skip to main content
Life Beyond the Ruins

Leven achter de puinhopen: Fragmenten uit "Het (de) Europa(s) dat (die) in 1945 ontstond".

Lees de hoogtepunten uit ons live online debat: "Het (de) Europa(s) dat (die) ontstond(en) in 1945"...

Ter gelegenheid van de 75e verjaardag van het einde van de Tweede Wereldoorlog organiseerde het Huis voor Europese geschiedenis een live debat, 'Het (de) Europa(s) dat (die) in 1945 ontstond', waarin werd nagedacht over zowel de onmiddellijke als de langetermijngevolgen van de oorlog. We nodigden vier sprekers uit heel Europa uit om na te denken over het politieke landschap in Europa na de oorlog en over de angsten en verwachtingen van de verschillende samenlevingen. Terwijl het debat zich ontvouwde, werden kijkers van over de hele wereld aangemoedigd om hun vragen aan de panelleden te posten, wat onder andere een aantal fascinerende discussies op gang bracht over gender en de Koude Oorlog in relatie tot de Tweede Wereldoorlog.

De verjaardag van het einde van de oorlog in Europa is een complexe aangelegenheid. Hoewel deze gelegenheid ons als Europeanen theoretisch verenigt, verdeelt ze ons ook door de verschillende manieren en data waarop we deze gebeurtenis op nationaal niveau herdenken. De verschillende manieren om Overwinningsdag te herdenken werden vooral duidelijk tijdens het debat toen professor Olga Malinova van de Nationale Onderzoeksuniversiteit van de Hogere Economische School in Moskou uitlegde dat 9 mei lange tijd geen nationale feestdag was in de Sovjet-Unie, omdat het herdenken van de overwinning moeilijk en met tegenzin was vanwege het trauma. Daarom werd de Dag van de Overwinning door de Sovjetburgers eerder privé herdacht. Omdat er in Slovenië tot 15 mei nog gevechten plaatsvonden, verschilt de herdenking van de Dag van de Overwinning ook in Slovenië.

Europa in puin

Toen de Tweede Wereldoorlog ten einde kwam, lag Europa in puin. Hele steden moesten herbouwd worden, net als de maatschappelijke infrastructuur. Voor een modern publiek is het emotionele trauma dat de oorlog met zich meebracht misschien minder duidelijk. Gezinnen werden ontworteld en van elkaar gescheiden, mensen leden honger door de rantsoenering en dakloosheid heerste in het grootste deel van Europa. Tijdens het debat vestigde professor Tatjana Tönsmeyer van de Universiteit van Wuppertal de aandacht op het feit dat deze omstandigheden mensen tijdens de bezetting emotioneel met elkaar in conflict brachten. Toen de oorlog ten einde liep, ervoeren mensen over het hele continent gevoelens van geluk en vreugde, maar tegelijkertijd kwamen er ook gevoelens van trauma, morele paniek en zelfs wraak naar boven. De complexiteit van deze gevoelens maakte emotioneel herstel en genezing moeilijk tijdens de nasleep.

Interessant genoeg maakte deze emotionele beproeving ook plaats voor een aantal sterke banden in heel Europa. Professor Pieter Lagrou van de Université Libre de Bruxelles maakte de algemene opmerking dat een van de resultaten van de oorlog de sterke, gedeelde banden tussen ontheemde vluchtelingen was. Vluchtelingen uit heel Europa voelden plotseling een diepe band met elkaar. Een band die ze niet hadden gekend zonder hun gedeelde ervaringen en trauma's.

De rol van vrouwen

Gevraagd naar de rol van vrouwen tijdens de oorlog, wees professor Tatjana Tönsmeyer erop dat er tijdens de oorlog een duidelijke afwezigheid was van mannen op lokaal niveau in de samenleving. Of de mannen nu opgeroepen waren voor het leger of in het buitenland gevangen zaten, mannen waren min of meer afwezig in de civiele samenlevingen in heel Europa. Bijgevolg namen vrouwen werk over dat traditioneel door mannen werd gedaan, zoals handenarbeid. Of de oorlog daadwerkelijk echte emancipatie bracht voor de vrouwen is nog een punt van discussie.

Er was een sterke verwachting dat uit de oorlogsinspanningen van alle burgers een rechtvaardigere samenleving zou voortkomen, en daarom was er meer steun voor een verschuiving naar de sociale economie. In veel landen was men het erover eens dat alleen een sterke staat de weg door de crisis en de wederopbouw van Europa kon leiden. Regeringen van beide zijden van het politieke spectrum waren over het algemeen voorstander van een sterkere staat. Na jaren van schaarste en rantsoenering kwamen de sociale programma's op terwijl de landen worstelden om weer voet aan de grond te krijgen en voor hun burgers te zorgen. Dit legde de basis voor een meer gelijkwaardige samenleving in Europa.

Covid in de context van de Tweede Wereldoorlog

Gevraagd naar de overeenkomsten tussen de naoorlogse jaren en de huidige situatie in Europa nu we met de COVID-19 pandemie te maken hebben, merkte het debatpanel op dat een van de overeenkomsten het vertrouwen in een sterke staat is. Regels en voorschriften worden geaccepteerd terwijl de Europese regeringen de pandemie aanpakken, maar nu de situatie onder controle begint te komen, groeit de bezorgdheid over de beperkingen van de persoonlijke vrijheid. Nu Europa langzaam niet alleen zijn samenlevingen en grenzen openstelt, wordt het belang van strategieën en planning duidelijk - nog een begrip dat teruggrijpt op de naoorlogse jaren.

Toen de deelnemers aan het debat hun slotopmerkingen maakten, merkte professor Pieter Lagrou op dat mensen sinds 1945 hebben gewacht op hetzelfde grote moment van breuk waardoor de wereld opnieuw zou kunnen beginnen. De huidige pandemie kan tot op zekere hoogte de mogelijkheid bieden voor een nieuwe dialoog tussen de Europese samenlevingen en de staat, en een soortgelijke langdurige impact op onze geschiedenis hebben als de Tweede Wereldoorlog.

Blijf op de hoogte van onze "Debating History" serie door u aan te melden voor onze nieuwsbrief.