Jednorazówki: wystawa o śmieciach, która próbuje uniknąć zaśmiecania
Dom Historii Europejskiej pragnie odejść od klasycznego modelu konsumpcyjnych wystaw generujących masę odpadów. Dzięki temu projektowi postanowiliśmy, że obieg zamknięty będzie centralnym elementem tworzenia naszych wystaw, i przeanalizowaliśmy odpady powstające podczas każdej wystawy.
Wystawa jest zgodna z zasadą obiegu zamkniętego. Główne materiały, które posłużyły do budowy konstrukcji i ścian, wykorzystano już przed wystawą i będą używane po jej zakończeniu (materiały o obiegu całkowicie zamkniętym) lub są wytworzone z materiałów ponownie wykorzystanych bądź pochodzących z recyklingu (obieg częściowo zamknięty). Na przykład podstawą całej konstrukcji wspierającej oprawę plastyczną i gabloty na wystawie „Jednorazówki” jest rusztowanie wykonane z materiału o obiegu całkowicie zamkniętym, który wykorzystywano już wielokrotnie na placach budowy. Panele wystawowe to plastikowe ściany wykonane z recyklingowanych butelek i toreb. Po wystawie zostaną ponownie wykorzystane.
Muzeum współpracowało z brukselskim biurem projektowym Rotor, aby w zaproszeniu do składania ofert na projekt i produkcję wystawy uwzględnić jej wpływ pod względem ilości wytworzonych odpadów. Poprosiliśmy wybranego kandydata (Ypunto Ending) o wyznaczenie kierownika ds. obiegu zamkniętego, który odpowiadałby za pozyskiwanie na wystawę materiałów o obiegu zamkniętym. W efekcie do projektu włączono madrycki kolektyw artystyczny Basurama.
Dla Basuramy tworzenie zgodnie z zasadą obiegu zamkniętego wynika z „konieczności połączenia instytucji ze środowiskiem miejskim, z pilnej potrzeby stworzenia lepszej jakości przestrzeni publicznych wspierających coraz bardziej złożone konteksty miejskie, z indywidualnego zaangażowania i ze zbiorowego udziału obywateli jako niepodlegającego negocjacjom narzędzia działania i zarządzania, a także oczywiście z wykorzystywania śmieci, aby zakwestionować nasz sposób eksploatowania zasobów, myślenia, pracy i postrzegania rzeczywistości” (Mónica Gutiérrez Herrero oraz Manuel Polanco Pérez-Llantada, Basurama).
Dzięki ich pomocy dowiedzieliśmy się, jakie odpady i w jakich ilościach wytwarza codziennie nasze muzeum. Przez dziesięć miesięcy zbieraliśmy śmieci, a Basurama stworzyła z nich instalację przy wejściu na wystawę. Wspólnie nakreśliliśmy również rozległą i dobrze powiązaną sieć osób i przedsiębiorstw w Brukseli działających w ramach obiegu zamkniętego. Wiele z nich zajmuje się tą kwestią zawodowo i jest otwartych na współpracę. Jednym z takich partnerów jest Bel Albatros z siedzibą w kompleksie RecyK. Zajmuje się badaniem metod produkcji plastiku dla dużych powierzchni i wyprodukował nasze panele wystawowe. Dzięki współpracy z ludźmi z tej dziedziny zrozumieliśmy, że obieg zamknięty jest procesem równie kreatywnym jak zarządzanie i pozwala tworzyć estetykę zgodnie z wyzwaniami naszych czasów.
Jakie wyzwania napotkaliśmy, przygotowując wystawę, która jest nie tylko zgodna z zasadą obiegu zamkniętego, ale też w dużej mierze przyjazna dla środowiska? Określone wymogi konserwacyjne związane z wystawianiem w muzeum zbiorów eksponatów historycznych uniemożliwiły nam ponowne wykorzystanie i zastosowanie obiegu zamkniętego w stosunku do wszystkich części oprawy plastycznej. Często wypożyczenie materiałów już wykorzystanych jest droższe niż zakup nowych. Ponadto jako muzeum europejskie mamy partnerów w różnych krajach, co oznacza przewozy międzynarodowe. Ogłosiliśmy ogólnounijne zaproszenie do składania ofert i wybraliśmy firmę hiszpańską, która zaprojektowała i stworzyła wystawę. Wystawiane eksponaty pochodzą z muzeów i zbiorów z całego kontynentu.
Na ile „Jednorazówki” są zgodne z zasadą obiegu zamkniętego okaże się dopiero po demontażu wystawy na początku 2024 r. Tworzenie „bardziej ekologicznych” wystaw wiąże się z poważnymi wyzwaniami, ale na pewno będziemy dążyć do odzyskiwania, przerabiania i ponownego wykorzystania materiałów metodą prób i błędów, samokrytycznej oceny i postępów. Postaramy się też opracować modele, które są bardziej sprawiedliwe pod względem społecznym i środowiskowym.
